Numer cardinal

De testwiki
Salta a la navigazzion Và a cercà

Modell:SL Modell:Portal

In lenguistega, i numer intreg naturai zer, vun, duu, tri, e via insì, i se ciama dei ajetiv numerai cardinai.

In matematega, un numer cardinal a l'è una estension de qesta nozion per cuntar i insema, là compres i insema infinids.

Definizion

Cas dei insema finids

Per un insema finid, ol so cardinal a l'è ol so numer d'elements (zer, pe'l insema vœi) :

card()=0
card({1,2,5})=3

Voilà d'oltr esempi, relativ a le fonzion e relazion.

I sies E e F duu insema finids, E de cardinal p e F de cardinal n. Allora :

  • Le corespondenze de E in F i forma un insema, notad abitualament « Cor( E, F ) ». Ol numer de qeste corespondenze a l'è :
cardCor(E,F)=2np
  • le fonzion de E in F i forma un subinsema del precedent, q’al pœl vesser notad « Fnt( E, F) ». Ol numer de qeste fonzion a l'è :
cardFnt(E,F)=(n+1)p
  • le aplicazion de E in F i forma un subinsema del precedent, q’al pœl vesser notad « Apl( E, F) ». Ol numer de qeste aplicazion a l’è :
cardApl(E,F)=np
Qesta propietaa la spiega perqè Apl( E, F ) a l'è notad plu de spess « FE ».
  • le injezion (matematega) de E in F i forma un subinsema del precedent, notad abitualament « Ing( E, F) ». Qest insema a l'è vœi se cardE > cardF. Se cardE = cardF , ol numer de qeste injezion a l’è :
cardIng(E,F)=n!(np)!
  • le surjezion de E in F i forma un subinsema del insema de le aplicazion, notad abitualament « Surj ( E, F) ». Qest insema a l'è vœi se cardE < cardF. Se cardE = cardF finid, ol numer de qeste surjezion a l’è :
Eror del parser (eror de sintassi): {\displaystyle \mathrm{card\, Sürg}\,( E, F) = \sum_{i = 0}^{n} (-1)^{i} \frac{ n! }{ i! (n - i)! } (n - i)^{p} }
  • le bijezion de E in F i forma un subinsema dei duu insema precedents, notad abitualament « Big( E, F) ». Qest insema a l'è vœi se cardE ≠ cardF. Se cardE = cardF = n, ol numer de qeste bijezion a l’è :
cardBig(E,F)=n!.

Cas dei insema infinids

Se dix qe duu insema infinids i g'ha i stess cardinai se la esist una bijezion de vun su l'oltr. Se dix anc'pó qe i è equipotents. Se mostra qe l'esist nissuna bijezion intra un insema E e l'insema de le soe part 𝔓(E) e donca qe esist diferente taie de insema infinids. Qists infinids diferents i è representads dei numer cardinai transfinids : ol cardinal d'un insema E a l'è allora definid come ol plu picin numer ordinal equipotent a E. De manera plu formala, se al definiss un cardinal come un ordinal qe l'è equipotent a nissun dei sœ elements.

Ind la teoria assiomatega dei insema de Zermelo-Fraenkel (ZF), l'esistenza d'un ordinal equipotent a un insema qualsavœl a l'è miga segurada. In qests cas, a l'è judexios se limitad ai insema per i quai un tal ordinal al esist. Per contra, se se jonta l'assioma de la cernida a ZF, qe la da la teoria ZFS, se pœ mostrar qe cada insema a l'è equipotent a un cardinal.

I cardinai infinids i è representads per mez de la letera ebraega alef . Ol cardinal infinid plu picin a l'è 0. A l'è ol cardinal de l'insema dei intreg naturai. Ol cardinal imediatament superior a l'è 1, etc... D'una manera jenerala, un cardinal qualsevœl le se scriv α indove α a l'è un ordinal.

Se al esist una injezion d'un insema A ind un insema B, se scrivcard(A)card(B). Se l'esist una injezion de A in B però miga de bijezion, se scrivcard(A)<card(B).


Esempi :

  • card()=0<card()=20

indove se nota 20 ol cadinal de l'insema dei fonzion de 0 in {0,1}, equipotent a 𝔓(0). Qest cardinal a l'è igual a qell de , notad de l’istessa manera 𝔠, dei cardinai del continov.

  • De tuta manera, e qest qí al someia miga intuitiv a tuta prima :
card()=card() (cf. insema cuntabel)
  • Ol cardinal de l'insema dei fonzion continove de in a l'è igual a 𝔠, cardinal de .
  • Ol cardinal de l'insema dei fonzion de a l'è 2𝔠>𝔠.

Propietaa

  • ABcard(A)card(B)
  • Ainfinidcard(A)=card(A{A})
  • card(E)<card(𝔓(E))=2card(E). Se E a l'è infinid e se 𝔉(E) al designa l'insema de le part finide de E, alloracard(E)=card(𝔉(E))
  • se i insema i è finids,card(AB)=card(A)+card(B)card(AB)
  • se A a l'è infinid e B miga vœi, alloracard(AB)=card(A×B)=max(card(A),card(B))
  • se B a l'è contegnud in A infinid e secard(B)<card(A), alloracard(AB)=card(A)
  • se A a l'è infinid e se2card(B)card(A), allora card(BA)=2card(A) indove BA al designa l'insema dei fonzion de A in B
  • se f a l’è una fonzion de A in B, alloracard(f(A))card(A)
  • se A a l'è infinid, alloracard(A×A)=card(A)

I cardinai inacessibei

In qest paragraf, se considera la possibilitaa de rivar a un ordinal o a un cardinal dait a partir de ordinai plu picinits. Se dix qe un ordinal α a l'è cofinal cont un ordinal β inferior a α se al esist una aplicazion streintament cressenta f de β in α tal qe α al sies ol limit de f a'l teorema qe vegn :

γα,δβ,γf(δ)

Per esempi, 0 a l'è cofinal cont nissun ordinal plu picin, jà qe un ordinal inferior a 0 a l'è un intreg n={0,1,...,n1} e qe una aplicazion streintament cressenta definida su {0,1,...,n1} a l'è limitada. Se dix qe 0 a l'è regolar.

Per contra, ω a l'è cofinal cont ω pe'l mez de l'aplicazion f:nωn. Se dix qe ω a l'è singolar.

Se se nota cf(α) ol plu picin ordinal cont α qe l'è cofinal, se g'ha cf(ω)=ω e cf(ω)=ω.

Se pœ classar allora i cardinai come quei qe vegn :

  • I cardinai de la forma α+1, indexizad per un ordinal α+1 sucessor d'un ordinal α.
  • I cardinai de la forma α, indexizad per un ordinal α limit, e qe i è singolar. Qists duu jener de cardinai i è qualifegads d'acessíbel, perqè concepibei a partir de cardinai plu picits qe miga lor.
  • I cardinai de la forma α, indexizad per un ordinal α limit, e qe i è regolar. Qest jener de cardinal a l'è qualifegad de flebilment inacessibel perqè i pœ miga vesser concepids a partir de cardinai plu picits. Intra qists daree, i se disting i cardinai fortament inacessibei q’i verifega de plu card(x)<α2card(x)<α. L'esistenza de qei cardinai qì la se pœ dedur dei assioma de la teoria dei insema ZFS.

L'ipotesi del continov

A hem enonziad qe card()=0<card()=20. Adess 1 a l'è ol plu picin cardinal streintament superior a 0. Se g'ha donca 120 e l'ipotesi del contínov la pon la quistion de saver se 1=20. Se mostra qe qesta propietaa a l’è indecidibel in ZFS. Plu jeneralment, l'ipotesi jeneralizada del continov l'enonzia qe, per cada ordinal α, se g'ha α+1=2α.

Se se met come assioma l'ipotesi jeneralizada del continov allora :

  • l'assioma de la cernida a l'è demostrabel.
  • A g’è equivalenza intra i nozion de cardinai flebilment inacessibei e fortament inacessibei.


Notèm αβ l'insema dei fonzion de β in α. Allora :

  • card(αβ)=α si β<cf(α)
  • card(αβ)=α+1 si cf(α)βα
  • card(αβ)=β+1 si αβ

Vardé anc'pó